Canllawiau i Reolwyr ar Wiriadau a Hunanddateliadau’r Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd (DBS) Ebrill 2024

Beth yw Gweithgaredd a Reoleiddir?

Gweithgaredd a reoleiddir yw gwaith na chaiff rhywun sydd wedi'i wahardd ei wneud.
Mae angen ichi feddwl am 5 agwedd:

I Bwy y darperir y gwasanaeth

Beth mae'r rôl yn ei olygu

Pa mor aml y cyflawnir y rôl

Pryd y mae angen ichi ystyried ayw'r gwaith heb oruchwyliaeth

Ble y cyflawnir y rôl

Gellir crynhoi gweithgaredd a reoleiddir fel a ganlyn:

6.1 Gweithgaredd a Reoleiddir - Plant

Diffiniadau:

• Mae plant fel arfer dan 18 oed, ond ddim os yw'r gweithgaredd yn gysylltiedig â swydd gyflogedig neu ddi-dâl y plentyn, a'i fod yn 16 neu'n 17 oed.
• Ystyr goruchwylio gweithiwr yw goruchwylio o ddydd i ddydd.
• Mae rheolaidd yn golygu gweithgaredd a gyflawnir gan yr un unigolyn yn aml - ar fwy na 3 diwrnod o fewn cyfnod o 30 diwrnod, neu weithio dros nos unrhyw bryd (rhwng 2am a 6am) lle gallai'r unigolyn ddod wyneb yn wyneb â phlant.

I ganfod a yw unigolyn yn cymryd rhan mewn gweithgaredd a reoleiddir â phlant, bydd angen ichi ystyried tri ffactor:

• y rôl - pa weithgaredd a gyflawnir gan yr unigolyn, pa mor aml y bydd yr unigolyn yn ei gyflawni ac a yw'n cael ei oruchwylio
• y lleoliad - lle mae'r rôl yn cael ei chyflawni a pha mor aml y bydd yr unigolyn yn gweithio yno 

Mae gweithgaredd a reoleiddir yn cyfeirio at y gweithgareddau canlynol heb oruchwyliaeth. Mae'n rhaid i'r gweithgareddau hyn gael eu cynnal yn rheolaidd, (hy, yn aml, fel y disgrifir uchod). Ceir NAW chategori sy'n diffinio Gweithgaredd a Reoleiddir â Phlant.

Mae'n rhaid i'r PEDWAR gweithgaredd cyntaf gael eu cyflawni'n rheolaidd:

1. Addysgu, hyfforddi, cyfarwyddo, gofalu am neu oruchwylio plant, neu
2. Rhoi cyngor neu arweiniad ar lesiant corfforol, emosiynol neu addysgol, neu
3. Gyrru cerbyd ar gyfer plant yn unig.
4. Cymedroli gwefan ar gyfer plant yn unig, neu'n bennaf.

Mae'r DDAU weithgaredd canlynol yn y categori rheolaidd hyd yn oed os nad yw'r gweithgaredd ond yn cael ei gyflawni unwaith:

1. Gofal Iechyd, a ddarperir gan weithiwr gofal iechyd proffesiynol rheoledig, neu o dan oruchwyliaeth y gweithiwr hwnnw neu
2. Gofal personol i blant, fel helpu i ymolchi a gwisgo.

Nid oes unrhyw amodau mynychder yn gysylltiedig â'r TRI gweithgaredd canlynol:

1. Cofrestru i fod yn ofalwr maeth
2. Cofrestru i fod yn warchodwr plant neu'n ddarparwr gofal plant
3. Swyddi penodol yng Nghymru. Swyddogaethau arolygu yw'r rhain yn bennaf.

Os nad yw rhywun yn bodloni'r gofynion ar gyfer gweithgaredd a reoleiddir oherwydd yr hyn y maen nhw'n ei wneud, gallent fodloni'r gofynion hynny oherwydd eu lleoliad gwaith.

Mannau Gweithgaredd a Reoleiddir

Mae Deddf Diogelu Grwpiau Hyglwyf 2006 yn nodi Ysgolion a lleoliadau eraill penodol fel mannau Gweithgaredd a Reoleiddir.

Dyma rai lleoliadau eraill penodedig: sefydliad addysg ar gyfer addysgu plant yn llawnamser, uned cyfeirio disgyblion, darparwr addysg feithrin, canolfan gadw i blant, cartref plant neu gartref a ddarperir o dan Ddeddf Plant 1989, canolfan blant, ysbyty plant yng Nghymru ac eiddo gofal plant perthnasol.

Os yw’r rôl yn bodloni’r diffiniad o weithgaredd a reoleiddir gyda phlant am ei bod yn ymwneud ag addysgu, hyfforddi neu gyfarwyddo plant, neu os yw'n darparu unrhyw fath o ofal neu oruchwyliaeth dros blant mewn lleoliad penodedig, a bod yr amod amser wedi'i fodloni, mae'n rhaid i'r sefydliad ystyried canllawiau goruchwyliaeth statudol yr Adran Addysg.

Goruchwylio gweithgareddau gyda phlant 

Os yw'r rôl yn cyflawni un o'r gweithgareddau penodedig mewn sefydliad penodedig, ei bod yn wirfoddol, a bod y sefydliad yn penderfynu ei bod wedi'i goruchwylio'n ddigonol, nid yw'r gwirfoddolwr yn cymryd rhan mewn gweithgaredd a reoleiddir gyda phlant, ac felly nid yw ond yn gymwys i dderbyn tystysgrif DBS manwl.

Os yw'r rôl honno, yn gweithio o fewn y sefydliad penodedig, yn rôl am dâl, bydd yr unigolyn bob amser mewn gweithgaredd a reoleiddir gyda phlant ac yn gymwys i dderbyn tystysgrif DBS manwl gyda rhestr wahardd plant. Bydd hynny'n wir waeth faint o oruchwyliaeth sydd drostynt.

Rhaid i rolau ategol mewn sefydliadau penodedig (fel arlwyo, glanhau neu ofalu am adeiladau) fodloni pob un o'r meini prawf canlynol i fod yn weithgaredd a reoleiddir gyda phlant:

• maen nhw'n gweithio yno dros 3 diwrnod o fewn cyfnod o 30 diwrnod, neu dros nos rhwng 2am a 6am, gyda chyfle i ddod wyneb yn wyneb â phlant a
• chânt gyfle, oherwydd eu swydd, i ddod i gysylltiad â phlant yn y sefydliad a
• maent yn gweithio yno i ddibenion y sefydliad ac
• nid yw'n waith dros dro nac achlysurol, nad yn rôl lle maen nhw'n cael eu goruchwylio fel gwirfoddolwr.

Rhaid i bob unigolyn sy'n bodloni'r 4 maen prawf hyn sy'n gweithio o fewn un o'r lleoliadau penodedig gael tystysgrif DBS manwl gyda rhestr wahardd plant.

Rhaid i ysgolion hefyd gydymffurfio â Rheoliadau Staffio Ysgolion a Gynhelir Cymru 2005 a Rheoliadau Staffio Ysgolion a Gynhelir (Diwygiadau Amrywiol) Cymru 2007 yn ogystal â'r Ddeddf Diogelu Grwpiau Hyglwyf.

6.2 Gweithgaredd a Reoleiddir – Oedolion

Diffiniadau:

• Mae oedolion yn 18 oed a throsodd.
• Mae gofal personol yn cynnwys addysgu, hyfforddi, cyfarwyddo, gofalu am neu oruchwylio oedolion, neu roi cyngor/arweiniad ar lesiant.
• Ystyr goruchwylio gweithiwr yw goruchwylio o ddydd i ddydd.
• Mae rheolaidd yn golygu cael ei gyflawni gan yr un unigolyn yn aml gan weithio gydag oedolion sy'n derbyn gofal - unwaith yr wythnos neu fwy, neu ar fwy na 3 diwrnod o fewn cyfnod o 30 diwrnod neu unrhyw waith gydag oedolion sy'n derbyn gofal dros nos (rhwng 2am a 6am).

Yn wahanol i weithgaredd a reoleiddir gyda phlant, mae gweithgaredd a reoleiddir gydag oedolion yn canolbwyntio ar y gweithgareddau penodol a gyflawnir er budd yr oedolyn dan sylw, yn hytrach na'r fan lle mae gweithgaredd penodol yn digwydd.

Er enghraifft, bydd unrhyw unigolyn sy'n rhoi gofal personol i oedolyn yn cyflawni Gweithgaredd a Reoleiddir, waeth a yw hynny'n digwydd mewn ysbyty, mewn cartref gofal, mewn carchar neu yng nghartref yr person ei hun.

Ceir WYTH categori i ddiffinio Gweithgaredd a Reoleiddir gydag Oedolion:

1. Gofal Iechyd a ddarperir gan neu o dan gyfarwyddyd gweithiwr gofal iechyd proffesiynol rheoledig i oedolyn, gan gynnwys gofal lliniarol, seicotherapi, a chwnsela.
2. Darparu Gofal Personol i oedolyn ar ffurf bwydo, ymolchi, gwisgo, toiledu, gofal y geg neu ofal y croen, y gwallt*, neu'r ewinedd*, oherwydd oedran, salwch neu anabledd yr oedolyn. Mae hyn yn cynnwys annog wedyn goruchwylio oedolyn na all benderfynu bwyta neu yfed, mynd i'r toiled, ymolchi neu gael bath, gwisgo neu ofalu am ei geg, ei groen, ei wallt neu ei ewinedd heb anogaeth a goruchwyliaeth, oherwydd ei oedran, ei anabledd neu salwch. Mae hefyd yn cynnwys hyfforddiant, cyfarwyddo neu roi cyngor neu arweiniad sy'n gysylltiedig â bwyta neu yfed, myned i'r toiled, ymolchi neu gael bath, gwisgo, gofal y geg neu ofal y croen, y gwallt neu'r ewinedd.
3. Darparu gwaith cymdeithasol i oedolyn mewn cysylltiad ag asesu neu adolygu'r angen am wasanaethau iechyd neu ofal cymdeithasol a rhoi cefnogaeth barhaus i gleientiaid.
4. Gyrwyr neu gynorthwywyr sy'n cludo oedolion oherwydd eu hoedran, salwch, neu anabledd, i weithgareddau neu apwyntiadau gofal iechyd, gofal personol neu waith cymdeithasol ac ati.
5. Cynorthwyo oedolyn i ymdrin â'i faterion ei hun: lle bo atwrneiaeth arhosol yn cael ei chreu; lle bo atwrneiaeth barhaus yn cael ei chofrestru neu y gwneir cais amdani; lle bo'r Llys Gwarchod wedi wneud gorchymyn yn gysylltiedig â gwneud penderfyniadau ar ran yr oedolyn; lle bo eiriolwr iechyd meddwl neu alluedd meddyliol annibynnol wedi'i benodi; lle darperir gwasanaethau eiriol annibynnol; lle penodir cynrychiolydd i dderbyn budd-daliadau ar ran yr oedolyn.
6. Cynorthwyo oedolyn gyda materion cyffredinol y cartref, fel rheoli arian, talu biliau neu siopa ar ei ran, p'un a oes angen gwneud hynny oherwydd ei oedran, ei salwch neu ei anabledd.
7. Rheolaeth neu oruchwyliaeth o ddydd i ddydd dros unrhyw un sy'n cyflawni'r gweithgareddau uchod.
8. Swyddi penodol yng Nghymru. Swyddogaethau arolygu yw'r rhain yn bennaf.

*Ceir eithriadau i hyn. Mae unrhyw gymorth corfforol a ddarperir i oedolyn yn gysylltiedig â gofalu am ei wallt neu ei ewinedd pan na fo’r cymorth hwnnw’n gysylltiedig â'i oedran, ei salwch neu ei anabledd wedi'i eithrio.
Er enghraifft, nid yw torrwr gwallt sy'n torri gwalltiau preswylwyr mewn cartrefi gofal yn cyflawni gweithgaredd a reoleiddir.
Er enghraifft, nid yw therapydd harddwch yn cymryd rhan mewn gweithgaredd a reoleiddir os yw'n mynd i ganolfan gofal dydd i drin dwylo unrhyw un a fyddai'n hoffi cael trin eu dwylo, yn hytrach na phobl sydd angen hynny oherwydd eu hoedran, salwch neu anabledd.